Jednym z typowych objawów chorobowych choroby wieńcowej serca jest angina pectoris, zwana również dusznicą bolesną lub dławicą piersiową. Pod tym określeniem rozumiemy bóle w klatce piersiowej, zazwyczaj w okolicy zamostkowej, występujące przy fizycznym obciążeniu i szybko znikające po jego ustaniu. Dolegliwości te występują, gdy jedno lub więcej naczyń wieńcowych zostanie zawężonych przez zmiany miażdżycowe o więcej niż 50 procent. Bóle odczuwane są w sposób bardzo zróżnicowany, różne odczucia przy typowej dusznicy to:
■ tępy lub piekący ból
■ uczucie gniecenia
■ uczucie ciasnoty w klatce piersiowej
■ uczucie rozpierania
■ uczucie dławienia
■ uczucie duszenia się
Dolegliwości te, w zależności od psychiki i temperamentu pacjentów opisywane są bardzo różnie, wspólne jest jednak występowanie bólu na stosunkowo dużym obszarze — chory zwykle nie wskazuje jego źródła palcem, lecz przykrywa je dłonią. Jednak najważniejszą cechą umożliwiającą prawidłową diagnozę jest występowanie symptomów przy wysiłku fizycznym, a więc zwiększonym obciążeniu serca. Niektórzy pacjenci odczuwają symptomy po raz pierwszy podczas wysiłku do jakiego nie nawykli — na przykład przy wyczerpującej wędrówce po górach podczas urlopu. Nawet gdy dolegliwości wystąpią w swej klasycznej formie, dotknięci nimi tłumaczą je zwykle innymi przyczynami, na przykład brakiem treningu. Nie następuje zatem konieczna przy zaobserwowaniu takich symptomów wizyta u lekarza, gdyż rzekome niewytrenowanie traktowane jest jako rzecz normalna. Dolegliwości mogą jednak wystąpić również przy innych obciążeniach, na przykład przy silnym zdenerwowaniu podczas stosunku płciowego, po większych posiłkach czy przy pchaniu samochodu. Typowe jest pojawianie się dolegliwości przy silniejszym wysiłku i szybkie ich zanikanie po jego ustaniu. W niektórych przypadkach pacjent odczuwa dolegliwości tak dotkliwie, że instynktownie zachowuje się bardzo spokojnie i unika wszelkich wysiłków fizycznych. Mimo to nie wiąże swych obaw z zaburzeniami ukrwienia serca, a raczej z obawą przed zakwasami mięśniowymi jako skutkiem wysiłku od którego odwykł. Dolegliwości dusznicy przybierają na sile w miarę trwania choroby jak również przy zwiększaniu obciążenia. Jednak u niektórych pacjentów dochodzi do zaniku symptomów mimo kontynuowania obciążenia fizycznego. Sytuacja ta określana jest mianem „fenomenu przewędrowania": wraz z rozpoczęciem obciążenia fizycznego pojawiają się objawy dusznicy, które następnie znikają mimo kontynuowania wysiłku fizycznego. Przyczyna powstawania tego fenomenu nie została do tej pory całkowicie wyjaśniona. Mimo to nie należy sądzić że jest to forma łagodniejsza niż klasyczny przebieg z bólami trwającymi aż do ustania wysiłku. W obu wypadkach przyczyną symptomów jest silne zawężenie świateł naczyń wieńcowych. Wymienione wyżej dolegliwości odczuwane są przez wielu pacjentów w klatce piersiowej, zwłaszcza w okolicy zamostkowej. Ból promieniuje zwykle w stronę stawu barkowego, ramienia, dolnej szczęki i pleców. Promieniowanie bólu do stawu barkowego w wielu przypadkach prowadzi do błędnego założenia, że przyczyną są reumatyczne zmiany w stawach, podobnie zresztą jest w wypadku bólu promieniującego do karku. Warto w tym miejscu wspomnieć konduktora kolejowego leczonego przez wiele lat bezskutecznie na dolegliwości kręgosłupa szyjnego. Rutynowo przeprowadzony EKG pod obciążeniem wykazał, prócz wystąpienia dolegliwości w karku, objawy silnego niedotlenienia mięśnia sercowego. Podjęcie terapii doprowadziło wkrótce do całkowitego zaniku objawów. Pacjent wcale nie chciał wierzyć że nie cierpi na zespół bólowy kręgosłupa szyjnego. Nie jest to wprawdzie bardzo typowy przykład, lecz może wykazać jak nietypowe zlokalizowanie symptomów zarówno lekarza jak i pacjenta wyprowadzić może na manowce. Typowe w przypadku konduktora było to, że bóle w okolicy kręgosłupa szyjnego pojawiały się w czasie wysiłku fizycznego, na przykład wskakiwaniu na stopnie pociągu i zanikały wraz z wysiłkiem, jeś ; nawet w niektórych przypadkach postawienie diagnozy angina pectoris" nie jest takie proste, to na ogół istnieją szczególne strefy do których ból powstający w sercu promieniuje:
a okolica zamostkowa
a lewa strona klatki piersiowej
prawa strona klatki piersiowej a lewy lub prawy bark
a szyja i/lub kark
a lewa lub prawa ręka (w połączeniu z charakterystycznym drętwieniem palców)
a kręgi piersiowe kręgosłupa
a dolna szczęka
a dół żołądkowy
W typowym przypadku na anginę pectoris wskazują trzy następujące cechy, których nigdy nie powinno się zlekceważyć:
■ ból lub gniecenie czy dławienie w okolicy zamostkowej
■ dolegliwości występują podczas obciążenia fizycznego i znikają wraz z jego ustaniem
■ dolegliwości postrzegane są jako ból tępy, dławiący, piekący lub rozpierający
Jeśli te trzy zjawiska wystąpią jednocześnie, możemy bez przeprowadzania badań dodatkowych z dużą dozą pewności uznać, że mamy do czynienia z dusznicą bolesną. Wszystkie inne objawy niż te trzy uchodzą za dolegliwości niespecyficzne. W wypadku ich wystąpienia dla postawienia prawidłowej diagnozy najczęściej konieczne jest przeprowadzenie dodatkowych badań. W większości wypad-ków wystarczy jednak informacja, że dolegliwości występują pod-czas obciążenia fizycznego i przy jego ustaniu zanikają — nawet gdy objawy lokalizowane są w najdziwniejszych miejscach, najczęściej mamy do czynienia z anginą pectoris.
